گفتگو با عضو شورای راهبردی اندیشكده تدبیر آب ایران
تكنولوژی فقط بخشی از طریق حل بحران آب است
آتی جو: تهران- گرچه اقدام بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل در عرضه چاره ویدئویی برای بحران آب ایران، چندان از جانب جامعه جدی گرفته نشد، اما بهانه خوبی برای بحث و گفت و گو در جامعه درمورد چاره بحران آب تولید كرد.
انوش نوری اسفندیاری، عضو شورای راهبردی اندیشكده تدبیر آب ایران در گفت و گو با ایرنا پلاس، عوامل بروز بحران آب را بررسی كرده، اما می گوید تكنولوژی فقط بخشی از طریق حل بحران آب است.
گفت و گوی خبرنگار ایرنا با نوری اسفندیاری و پاسخ های فنی او را در ادامه می خوانید:
** با عنایت به تاكید فناوری آب به افزایش كارایی آب، مسئله آب كشور تاچه اندازه متاثر از كارایی به طور اعم و تكنولوژی به طور اخص است؟
-بخشی از مسئله آب كشوربه «كارایی» و بخش مهمتری به «اثربخشی» مربوط است كه ازنظرمدیریتی دو مولفه «بهره وری» را تشكیل می دهند. كارایی به درست استفاده كردن آب در یك مصرف توجه دارد و اثربخشی به انتخاب درست نوع مصرف می پردازد. مشكل كارآیی و اثربخشی هم تا حل نشود، هر نوع سرمایه گذاری و اقدام زیربنایی و تولیدی و سرمایه گذاری خارجی در مظان تردید و ریسك و ناپایداری قراردارد.
مثلا اگر گفته می گردد بهره وری اقتصادی آب در كشورما 50 سنت در متر مكعب است، این نشان دهنده وضعیت نامناسب و حتی وخیم از نظر كارایی و اثربخشی اقتصادی می باشد. اما كارایی و اثربخشی به هدفهای دیگرتوسعه مانند انصاف و پایداری محیط زیستی هم توجه دارد كه كارایی اقتصادی به آنها نمی پردازد.
كارایی اقتصادی شامل كارایی «فنی» و كارایی «تخصیصی» است. فناوری یكی ازمولفه های موثر بر كارایی فنی است. كارایی فنی با عنایت به نوع رابطه بین نهاده و ستاده یك فعالیت معین، مثلا مقادیرمختلف آب و تولید محصول مشخص می گردد. كارایی تخصیصی به نحوه تقسیم و توزیع مقدار مشخص آب به فعالیت های مختلف و تعیین تركیب فعالیت ها توجه دارد. فناوری عموما بركارایی فنی موثراست و كارایی تخصیصی وابسته به مدیریت و فضای كسب و كاراست. در پیشرفتهای فناورانه آب، ما با طیف گسترده ای از انتخاب های گوناگون در فعالیتهای داخل بخش آب برای تامین و عرضه آب و در بخشهای مولد كه متقاضی آبند، روبرو هستیم. برای مدیریت تقاضای آب، ما با انتخاب های مختلف از تكنولوژی های آب اندوز در مصارف خانگی، صنعتی، تجاری و كشاورزی مواجه هستیم. علاوه بر چنین فناوریهایی، ما می توانیم از فناوریهای «یاریگر» مانند دستكاری ژنتیكی و تولید گیاهان تراریخته، كاهش هزینه های انرژی و نظایر آن هم كمك بگیریم.
اما علاوه بر فناوری، عوامل دیگر مانند كیفیت و چگونگی عوامل تولید مانند مدیریت، كار، زمین و سرمایه هم بر كارایی اقتصادی تاثیر دارند.
استفاده ازتكنولوژی هم می تواند همراه با مخاطرات متعددی باشد.ازجمله آنها می توان به مخاطرات عدم تناسب با بافتار اقتصادی، مخاطرات سیستمی و مخاطرات فرهنگی اشاره نمود. آشكارترین مخاطرات اقصادی فناوری، عدم امكان پشتیبانی و بالابودن هزینه های نگهداری و بهره برداری و استهلاك تكنولوژی انتخاب شده است كه به كرات بویژه در كشورهای در حال توسعه مانند ایران تجربه شده است. مخاطرات سیستمی زمانی اتفاق می افتد كه تامین یك هدف لزوما به مفهوم تامین هدف مهمتر از نظر برنامه ریزی كلان نیست. مثلا بالارفتن كارایی آب در مزارع، لزوما به مفهوم كاهش برداشت اضافی از ذخایر آب زیرزمینی نیست. چون آب صرفه جویی شده ممكن است به مصرف توسعه سطح كشت برسد. و بالاخره مخاطره فرهنگی ناظر بر رشد بی رویه، بعد فرهنگ ابزاری و تضعیف فرهنگ هویتی است. این فرهنگ هویتی است كه باید متوجه و مراقب ریشه ها، دلایل و هدف غایی استفاده ازتكنولوژی باشد.
بنابراین با عنایت به عوامل مختلف موثر در تولید مسایل بهره وری اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی آب كشور، حتی انتخاب و استفاده صحیح از تكنولوژی عموما بر بخشی از عوامل موثر بر كارایی فنی می تواند اثرگذار باشد و فناوری تعیین كننده همه اتفاقات خوب نیست.
** توسعه تكنو لوژیك بیشتر مورد توجه چه گروه هایی در جامعه است؟
- تكنوكراتها شامل مدیران و كارشناسان مجموعه های فنی-مهندسی و سیاستگذاران. با عنایت به نوع سمت گیری برنامه های توسعه و تاكیدی كه بر تولید و بهره برداری از سازه ها و تجهیزات مدرن و وارداتی شده است، این توجه منجربه نوعی تسلط فرهنگی مهندسین بر فضای تصمیم گیری و سیاستگذاری كشور در زمینه آب شده است.
** افزایش كارایی چه ارتباطی با اثربخشی به منظور بهبود اجرای خطمشی ها، هدفها و رویه های اقتصادی، اجتماعی و مدیریت مسئله آب كشوردارد؟
- اثر بخشی با میزان تحقق هدف های تعیین شده سر و كاردارد. نگاهی به عملكرد بخش آب در برنامه های مختلف به راحتی می تواند مشخص نماید كه نتایج برنامه ها عموما تحت تاثیر كاستی در سیاستها، جهت گیریها و انتخابهای نادرست است. چه در زمینه تولید موازنه میان هدف امنیت آبی و تولیدات كشاورزی در كشور و یا بعبارت دیگر موازنه اشتغال مولد در بخش كشاورزی و غیر كشاورزی در روستاها و چه در زمینه تولید موازنه بین هدفهای اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی و یا توسعه متوازن منطقه ای. این موارد چندان ربطی به كارایی ندارد، به اثربخشی مربوط است. این نتیجه انتخاب های غلط مكانها و نوع فعالیتهاست كه استانهای پرآب مانند استانهای غربی و خوزستان را مهاجرفرست واستان های كم آب فلات مركزی را مهاجرپذیر كرده و طرحهای پرهزینه و گاها ناتمام انتقال آب را روی دست كشور گذاشته است.
** باتوجه به چنین تحلیلی تاچه اندازه تحلیل و پیشنهاد نخست وزیر اسراییل را اثربخش می دانید؟
- پیشنهاد عرضه شده نوعی برخورد سیاسی-فرهنگی و جنگ روانی به حساب می آید. این اظهارات به افزایش كارایی فنی بدون توجه به مخاطرات استفاده نادرست از تكنولوژی در بخش آب و سایربخش ها متكی است. ازاین رو به اثربخشی در بهره وری اقتصادی و تامین هدفهای اجتماعی و زیست محیطی نمی تواند توجهی داشته باشد و پاسخگوی دغدغه های جدی در این زمینه ها نیست. اما با عنایت به نقطه ضعف كشور به لحاظ تسلط فرهنگی، ملاحظات فنی و مهندسی در انتخابها و ضعف دانش اجتماعی، متاسفانه می تواند در كوتاه مدت تاثیراتی بر جای بگذارد. دراین میان اقدام ریشه ای و درست، تولید جو فرهنگی منصفانه و دوراندیش و انتخاب گر برای حل مسایل و مشكلات بخش آب كشوراست.
**گروه اخبار چندرسانه ای** ایرنا پلاس**
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب