علم و فناوری در خدمت پزشكی قانونی
آتی جو: تهران- دستاوردهای با فناوری بالا با كمك به منابع انسانی، تاثیر بسزایی در تسهیل و تسریع امور داشته اند. یكی از نهادهایی در كشور كه از ظرفیت های دانش و فناوری پیشرفته به خوبی استفاده كرده، پزشكی قانونی می باشد.
در گذشته كسانی كه گذرشان به پزشكی قانونی می افتاد و به هر دلیلی درگیر پرونده ای می شدند، باید تا مدت ها صبر می كردند تا پزشكان بخش های مختلف آزمایش های سنتی و دستی انجام دهند و در نهایت پس از چند ماه به نتیجه برسند كه چه كسی قاتل است، علت مرگ یك نفر چیست، دو نفر با یكدیگر چه نسبتی دارند و خیلی از مسائل دیگر.
بیش از یك دهه است كه تجهیزات پیشرفته به كمك علم پزشكی قانونی آمده تا معماهایی را كه در این بخش مطرح می شود، با تمام پیچیدگی هایش در زمان كوتاه حل كند، تجهیزاتی كه معاون امور پزشكی و آزمایشگاهی پزشكی قانونی آنها را برای خدمات استاندارد به متقاضیان ضروری می داند.
**استاندارد سه گانه
دكتر امیرحسین مهدوی روز شنبه در گفتگو با خبرنگار علمی ایرنا تصریح كرد: برای خدمات استاندارد به متقاضیان، ما به سه بستر بسیار مهم نیاز داریم. فضای فیزیكی، نیروی فنی و البته تجهیزات. اگر تمام این سه بخش به خوبی كنار هم باشند می توان به نتیجه مطلوب رسید.
وی افزود: تجهیزات آزمایشگاهی با دو وجه سخت افزاری و نرم افزاری شانه به شانه هم در آزمایشگاه های پزشكی قانونی كشف راز می كنند؛ ما سه آزمایشگاه داریم صدمه شناسی، سم شناسی و سلولوژی-دی ان ای. كه در هر سه آنها، فناوری و نیروی متخصص متبحر نقش پر رنگی در كارایی دارد.
مهدوی در مورد آزمایشگاه ژنتیك و نقش راهكارهای فناورانه اشاره كرد: زمانی كه فردی فوت می گردد و به هر علت علت فوت مشخص نمی باشد، مرگ او مشكوك به نظر می آید، به پزشكی قانونی ارجاع می دهند تا با كمك تجهیزات و تكنولوژی كه این جا وجود دارد بتوان تشخیص داد كه در واقع چه اتفاقی رخ داده است.
**كشف راز مرگ
'زمانی كه معاینه ظاهری و بررسی مدارك پزشكی برای تعیین علت فوت كافی نیست، پزشكان دست به كالبدگشایی می زنند، اما گاهی امكان دارد با كالبدگشایی هم علت دقیق كشف نشود، آن زمان است كه لزوم وجودی تكنولوژی بیشتر از قبل نمود پیدا می كند؛ در این موارد پزشكان قانونی شروع می كنند به نمونه برداری. نمونه هایی كه هر كدام از آن به بخش های آزمایشگاه خاص ارسال می شوند. پزشكان با قانونی با نتیجه كالبدگشایی و آزمایشگاهی علاوه بر تعیین علت مرگ، نحوه حدوث فوت را هم شناسایی می كنند یعنی این كه فرد به مرگ طبیعی یا به دلیل خودكشی، حادثه و یا قتل از دنیا رفته است.'
به گفته مهدوی، همینطور در گذشته، نمونه ها در بخش سم شناسی با تكنولوژی هایی همچون رنگ سنجی، TLC بررسی می شدند، اما چیزی بالغ بر یك دهه است كه این فناوری ها جای خویش را به فناوری جدید و پیشرفته تری نظیر HPLC GC/MS، LC/MS، AtomicAbsorption، Polarograph داده اند. حدودا تمام مراكز استان ها در سال های اخیر به این تكنولوژی مجهز شده اند. از این طریق می توان اعلام نمود یك نفر به علت مصرف یا خورانده شدن چه داروی یا سمی فوت شده است.»
**نیاز به تخصص
تجهیزات پیشرفته نیاز به نیروی كار پیشرفته هم دارند. دكتر مهدوی با یاداوری این امر می گوید: «بر خلاف تصوری كه همه دارند و فكر می كنند حالا كه تجهیزات خیلی پیشرفته است، سرعت كار هم بسیار بیشتر می شود، واقعیت این كه گاهی اوقات نیاز است نمونه های مختلف چندین مرتبه توسط متخصص سم شناسی یا دكتر داروساز تكرار شوند تا به نتیجه ایده آل برسند. خدماتی كه این تجهیزات عرضه می دهند بسیار پیچیده است و نیاز به نیروی كار متخصص دارد.
**تشخیص علت مرگ معتادان
گاهی اوقات گزارش هایی درباره مرگ ناگهانی معتادان منتشر می گردد كه فناوری به كشف علت این مرگ ها هم كمك می نماید. «سال ها قبل شاهد بودیم عده ای از معتادان به علت نامشخصی، مسموم می شدند و برخی هم بر اثر همین مسمومیت فوت می كردند. در همین ارتباط، دستگاه «پولاروگراف» كمك كرد تا بتوانیم سموم فلزی داخل تریاك را تشخیص دهیم و اعلام نماییم این ماده مصرف شده به سرب آلوده بوده است. هر چند شیوع این اتفاق خیلی زیاد نیست و این دستگاه هم اكنون در6 استان كشور مورد استفاده قرار می گیرد.»
**سموم فرار
یكی از عجیب ترین تجهیزات فناورانه كه هم اكنون در كشور مورد استفاده قرار می گیرد، در پزشكی قانونی شیراز است و «دستگاه «LC/MS» نام دارد.
به گفته مهدوی، این دستگاه از پیشرفته ترین تجهیزات دنیاست و فناوری آن می تواند «سموم فرّار»، مانند موادی را كه در بیهوشی استفاده و منجر به مرگ یك نفر می شود، تشخیص دهد كه این امر جهش بزرگی در تجهیزات فناورانه است.
**بانك ژنتیك
مهدوی افزود: پس از فناوری های مورد استفاده در آزمایشگاه های صدمه شناسی و سم شناسی، نوبت به بررسی فناوری به كار گرفته شده در یكی از مهم ترین بخش های پزشكی قانونی می رسد، سرولوژی و بانك ژنتیك قانونی.
«بهتر است درباره استفاده از تكنولوژی در بانك ژنتیك، با یك مثال پیش بریم. در گذشته اگر زنی با استفاده از مراجع قانونی برای بررسی به ما ارجاع داده می شد و می گفت مورد تهاجم و تعرض قرار گرفته و به همین واسطه نطفه ای شكل گرفته، پزشكی قانونی در نخستین قدم مبادرت به بررسی گروه های خونی فرعی فرزند، زن و كسانی كه مورد افترا بودند، می نمود تا به این نتیجه برسد كه فرزند متعلق به چه كسی نیست.» و بعد مبادرت به آزمایش DNA می كرد تا اثبات ابویت نماید.
در این روش روند رسیدگی به پرونده بسیار طولانی بود: «آن زمان بخش عمده ای از كارها به شكل دستی انجام می شد و در نهایت دو الی سه ماه صرف این می شد كه بفهمیم چه كسی پدر بچه است. از آن طرف اگر تعداد رجوع كنندگان ما بالا می رفت، پرونده ها تا شش ماه هم در دست بررسی می ماند. علاوه بر قربانی كه درگیر مشكلات زیادی می شد، آن طرف ماجرا هم متهمانی بودند كه جرم شان ثابت نشده بود. آن ها معمولا با قرار وثیقه های سنگین نظیر قرار بازداشت باید منتظر می ماندند تا بی گناهی شان احراز شود.»
**آزمایشگاه های قانونی
دكتر مهدوی می گوید این روزها با استفاده از بانك ژنتیك، راحت تر از گذشته می توان مجرمان را شناسایی كرد: «در حال حاضر 10 آزمایشگاه ژنتیك قانونی در سطح كشور مجهز هستند كه دستگاه های بسیار پیشرفته دارند. در این آزمایشگاه ها علاوه بر امور جاری پرونده های قضایی، پروفایل ژنتیكی محكومین سابقه دار هم با مجوز دادستانی كل كشور و سازمان زندان ها تهیه و در بانك ژنتیك آرشیو می گردد و زمانی كه از صحنه جرم یا از روی البسه یا بدن قربانی نمونه ژنتیكی از متهم به دست می آورند، كافیست آنرا با نمونه هایی كه در بانك ژنتیك وجود دارد تطبیق دهند تا مجرم شناسایی شود.»
مهدوی خاطرنشان كرد: با این تفاصیل هر قدر همكاری ارگان های قضایی و نظامی با پزشكی قانونی بیشتر باشد و آن ها بتوانند پروفایل های ژنتیكی بیشتری در آرشیو خود داشته باشند، بطور قطع روند رسیدگی به پرونده های قضایی هر روز بهتر از قبل می گردد.
**حادثه های تلخ
دكتر مهدوی اظهار داشت: گاهی اوقات ما درگیر پرونده هایی می شویم كه با امنیت كشور در ارتباط می باشد. مانند سقوط هواپیمای یاسوج، شهدای آتش نشان ساختمان پلاسكو، واژگونی قطار مشهد به تبریز و شهدای حله. فناوری های روز كمك می نماید كه اجساد قربانیان را در كمترین فرصت شناسایی كنیم؛ خصوصا این كه حادثه تلخ قطار تبریز با شهدای حله در یك برهه از زمان اتفاق افتاده بود و ما در آن زمان توانستیم در كمتر از یك هفته پیكر این عزیزان را شناسایی نماییم.
مهدوی با بیان این كه با پیشرفت تكنولوژی و استفاده از تجهیزات پیشرفته، این روزها می توان طی 24ساعت پروفایل ژنتیكی تهیه كرد، اضافه كرد: در عین حال و با وجود حمایت های همیشگی دولت، بالا بودن قیمت ارز برای تهیه مواد اولیه آزمایشگاه می تواند روی پیشرفت مطلوب كارها تاثیر بگذارد.
علمی* م.ش* 2017
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب