گزارش آتی جو؛
فناوری فضایی چگونه سفره های مردم را پر می کند
آتی جو: فناوری فضایی حوزه گسترده ای است که برخی کاربردهای آن در زندگی روزمره از دید مردم پنهان است این فناوری نه فقط در زمینه دفاعی بلکه در کشاورزی، هواشناسی، حفظ منابع آب و امنیت غذایی به کار می آید.
خبرگزاری مهر، گروه دانش و فناوری- شیوا سعیدی: یکی از با اهمیت ترین دستاوردهای انسان در قرن بیستم میلادی سفر به فضا و شروع اکتشافات فضایی بود. در دهه ۱۹۵۰ میلادی سازمان فضایی آمریکا یعنی ناسا به دستور رییس جمهور وقت «آیزنهاور» بوجود آمد. در آن زمان ۳ محقق فضایی روی فناوری راکت فعالیت می کردند و بعد از آنکه متوجه پرتاب ماهواره اسپوتنیک به فضا شدند، مسیر خودرا تغییر دادند.
در حقیقت اولین کشوری که فناوری را در فضا به کار گرفت اتحاد جماهیر شوروی سابق بود که ماهواره اسپوتنیک ۱ را به فضا فرستاد. این ماهواره ۸۳ کیلوگرمی در ارتفاع ۲۵۰ کیلومتری زمین مدار می زد. جالب آنکه اولین ماموریت ارسال فضانوردان به فضانیز توسط روس ها انجام شد که طی آن یوری گاگارین در آوریل ۱۹۶۱ میلادی به فضا رفت. بعد از آن ماموریت های آپولو در آمریکا انجام شد و در اواخر دهه ۱۹۶۰ میلادی انسان روی ماه فرود آمد.
از آن زمان تا حالا بیش از ۵۰ سال قبل و دستاوردهای فضایی و به همین نسبت توجه کشورها خصوصاً کشورهای قدرتمند به آن بیشتر شده است. عرصه فناوری فضایی از آن زمان تا حالا بسیار تغییر کرده است. ماهواره ها و تلسکوپ های قدرتمندتری به فضا ارسال شدند و پژوهشگران به دانش بیشتری از ستارگان، سیارات وسیارک ها دست یافته اند. حالا فضا به عنوان یک زمین بازی تازه برای رقابت کشورها در دستیابی به منابع جدید و دانش و فناوری تبدیل گشته است.
هم حالا علاوه بر روسیه و آمریکا، چین نیز وارد رقابت فضایی شده و این کشورها کاوشگرهای رباتیکی به ماه فرستاده اند. آمریکا، روسیه و اتحادیه اروپا در ایستگاه فضایی بین المللی با یکدیگر همکاری می کردند که روسیه بتازگی از ایستگاه جدا شد و درحال کوشش برای ایستگاه فضایی اختصاصی خود است. در این میان چین نیز مشغول تکمیل ایستگاه فضایی خود در مدار زمین است.
کشورهای دیگر همچون هند و ژاپن نیز مشغول توسعه برنامه فضایی خود هستند. بنظر می رسد حالا رقابت در عرصه فضا تنگاتنگ تر شده و این اتفاق بر اهمیت و ضرورت دستیابی به فناوری فضایی و افزایش کاربردهای آن در زندگی روزمره دلالت دارد.
در این میان نمی توان از نقش فناوری فضایی در زمینه دفاعی نیز چشم پوشی کرد. این فناوری ابزارهایی در اختیار کشورها قرار می دهد تا به روشی دقیق تر و بهتر از تمامیت ارضی خود دفاع کنند. به عنوان مثال ماهواره های ردیابی می توانند مرزهای کشور را به دقت رصد کنند و از طرف دیگر هرگونه حمله و واکنش احتمالی در قبال کشور را به آسانی ثبت کنند.
چرا داشتن فناوری فضایی برای اداره زندگی در روی زمین اهمیت دارد
عباس خاراباف، کارشناس هوافضا درباره ی چرایی اهمیت و ضرورت داشتن برنامه و فناوری فضایی به مهر می گوید: فناوری فضایی می تواند در مبحث مدیریت به انسان کمک نماید. برای نمونه ماهواره های سنجش از دور می توانند در نظارت بهتر انسان بر زمین مفید واقع شوند یا این که در مدیریت چالش ها و بحران های طبیعی و بشری مانند آتش سوزی، زلزله، ترافیک، آلودگی، جرایم و … کاربرد داشته باشد.
یکی دیگر از مهم ترین کاربردهای فناوری فضایی موقعیت یابی و ناوبری است؛ مانند سیستم های مکان نمای جهانی (جی پی اس) و سیستم های مشابه آن. به عنوان مثال در روسیه ماهواره های «گلوناس»، در اتحادیه اروپا ماهواره های «گالیله» و در چین ماهواره های «بایدو» کاربردهای مشابه با جی پی اس را دارند. البته چند کشور دیگر نیز درصدد هستند تا ماهواره های ناوبری و موقعیت یابی بومی خودرا به فضا ارسال نمایند یا در طرح هایی که اشاره شد، همکاری داشته باشند. این تمایل ها نشان میدهد که حوزه ناوبری فضایی بسیار قابل توجه و پراهمیت است.
او در ادامه می افزاید: از این فنآوری می توان در علوم زیستی و جهان شناسی نیز بهره برد که کارهایی مثل ارسال موجود زنده، انسان و فضاپیماهای اکتشافی همچون آنها است. آزمایش های زیستی در فضا، کهکشان ها، جست وجو و یافتن نشانه های زندگی در سیاره های دیگر نیز همچون دستاوردهای آن بشمار می رود. بدین سبب این فناوری به صورتی برای شناخت شگفتی های جهان آفرینش نیز کاربردهای مؤثری دارد.
وی گفت: کاربردهای فناوری فضایی تنها به موارد گفته شده محدود نمی گردد و در خیلی از بخش های زندگی ما رخنه کرده است تا کیفیت زندگی بشر را افزایش دهد. همین طور این فناوری از مستعدترین فناوری هایی است که می تواند جریان اقتصادی توسعه زا را در جامعه ایجاد کند؛ جریان های مالی که در این عرصه در جهان جریان دارد، حالا به میلیاردها دلار رسیده است.
خاراباف در این زمینه می گوید: این مقوله می تواند به آسانی اقتصادهای پرچالش را نجات دهد. بااینکه پیچیده، زمان بر و هزینه بر است اما از طرفی دیگر دسترسی های خاصی را به انسان می دهد که می تواند در بلندمدت به ایجاد توسعه اقتصادی و جریان های اشتغال زا در جوامع مختلف منجر شود.
وی اضافه کرد: کاربردهای فناوری فضایی به موارد گفته شده محدود نمی گردد و در خیلی از بخش های زندگی ما رخنه کرده است تا کیفیت زندگی بشر را افزایش دهد. برای نمونه این فناوری این امکان را می دهد که در پخش مستقیم یک مسابقه فوتبال بتوانیم با بهره گیری از ماهواره های پخش زنده رادیویی و تلویزیونی تصاویر را از یک ناحیه به تمام دنیا ارسال نماییم و این که راهکارهای بهتری برای ارتباطات و تبادل داده ها داشته باشیم.
پیشگیری و مدیریت بحران های طبیعی از فضا
از فضا می توان در پیشگیری و مدیریت بهینه بحران های طبیعی نیز بهره برد؛ مدیریت بحران بیشتر با نظارت درست و آگاهی مناسب از عوامل و منابع بحران زا ارتباط دارد. اگر ابزار خوبی برای نظارت و مدیریت داشته باشیم، به آسانی می توانیم یک بحران را مدیریت نماییم. فناوری فضایی نمی تواند با آتش سوزی، زلزله، آلودگی هوا و دیگر بحران های طبیعی و زیستی مبارزه کند اما شرایطی را به وجود می آورد که در مهار آنها با مشکلات و چالش های کمتری مواجه شویم و با ایجاد آگاهی به وسیله اطلاعاتی که در اختیار ما می گذارد از توسعه بحران ها پیشگیری می کند.
فناوری فضایی با نگاهی که از بالا به زمین دارد، نظارت بهینه بر آنرا ممکن می کند. بدین جهت می تواند خیلی از تغییراتی را که در سطح زمین ایجاد می شود، ببیند. بدین سبب با بهره گیری از این نوع فناوری می توان به آسانی تحلیل و گاهی پیش بینی نمود تا به مدیریت صحیح تر دست یافت. برای مثال اگر حریق در جنگلها اتفاق بیفتد برای مهار کردن آن یا شناخت منبع حریق بدون استفاده از فناوری فضایی باید هزینه زیادی متقبل شد تا دریابیم حریق چطور و از کجا شروع شده است و ادامه پیدا می کند.
همچنین این مقوله می تواند در جلوگیری از تخلفاتی مانند زمین خواری، کشت و توزیع مواد مخدر و دیگر کارهای غیرقانونی نیز مؤثر واقع شود برای اینکه با بهره گیری از آن می توان تغییر و تحولات به وجود آمده در سطوح مختلف زمین را رصد کرد.
مقابله با کمبود آب و خشکسالی
فرید آموزگار، محقق فضایی و کارمند سابق مرکز پیشران جت ناسا درباره ی یکی دیگر از کاربردهای مهم دانش فضایی به مهر اظهار داشت: ما باید نسبت به ماهواره های سنجش ازراه دور بیش از پیش دقت نماییم. همه ما می دانیم که کشور با قحطی آب روبرو است اما به دیتابیس های ارتفاعات بالا دسترسی نداریم. ما مشکلات زیست محیطی، اقلیمی و خشکسالی را ۶ سال پیش به مسئولان گوشزد کردیم اما گوش شنوایی نبود.
وی با طرح این پرسش که چه چیزی مهم تر از آب است، به تشریح ضرورت داشتن فناوری فضایی پرداخت و اظهار داشت: فناوری های آب در رابطه با فضا است. ارتباط فضا با آب و محیط زیست و ارتباط فناوری هسته ای با آب بسیار اهمیت دارد. اگر ما نتوانیم با ماهواره های خودمان دیتابیس های اساسی و برخط از جو ایران و منطقه در دسترس داشته باشیم این مشکلات ادامه می یابد.
این محقق حوزه فضا اضافه کرد: ما با بهره گیری از ماهواره می توانیم متوجه شویم که ابرهای ما از کجا می آید و کجا این ابرها چلانده می شود! ابرهای آسمان ما از ترکیه، سیبری و مدیترانه می آید؛ ۲۰ سال است که کشور ترکیه با بهره گیری از فناوری باران زایی، ابرهایی که سهم ما هستند را می چلاند. این ابر وقتی به بالای کشور ما می رسد چیزی برای بارش ندارد.
آموزگار تاکید کرد: اگر خودمان ماهواره داشته باشیم و همه چیز را رصد و اندازه گیری و کنترل نماییم خیلی از مشکلات خشکسالی و زیست محیطی حل می شود؛ برای مثال ماهواره های ما باید وضعیت کشاورزی را رصد کنند. اندازه گیری و کنترل رطوبت آب و خاک از این طریق ممکن می شود.
اگر خودمان ماهواره داشته باشیم و همه چیز را رصد و اندازه گیری و کنترل نماییم خیلی از مشکلات خشکسالی و زیست محیطی حل می شود؛ برای مثال ماهواره های ما باید وضعیت کشاورزی را رصد کنند. اندازه گیری و کنترل رطوبت آب و خاک از این طریق ممکن می شود
محمد حسین ذوالفقار، مدیرعامل یک شرکت دانش بنیان در زمینه فناوری فضایی با اشاره به جایگاه کشور در این فناوری می گوید: می توان جایگاه ایران در این صنعت را به ۲ بخش تقسیم کرد. نخست دستیابی به این فناوری و چرخه آنست. البته چرخه فناوری فضایی داستان مفصلی است و شامل ساخت پرتاب کننده، ساخت ماهواره های فضایی یا شامل محموله های فضایی و ارسال موجود زنده به فضا (محموله های زیستی) می شود. بخش دیگری از آن از خدمات فضا پایه، ایستگاههای زمینی و توسعه ماهواره های سنجشی گرفته تا اکتشافات فضایی و توسعه مخابرات فضاپایه را در بر می گیرد.
او در ادامه در باره بخش دوم فناوری فضایی می گوید: این بخش شامل تثبیت و تجاری سازی است و البته بخش سوم تجاری سازی فناوری فضایی است.
به گفته این دست اندرکار صنعت فضایی، در زمینه دستیابی به فناوری های موجود تلاش ها و جهش های بزرگی در دولت های پیش از دولت دهم و یازدهم انجام شد که در نتیجه آنها ایران به فناوری فضایی دست یافت. اما در مرحله تثبیت فناوری فضایی متأسفانه گره خوردن صنعت فضایی به تعدادی از مسائل سیاسی در نهایت به توقف این فناوری در مقطعی از زمان منجر گردید. از طرف دیگر این توقف سبب پیشی گرفتن قدرت های نوظهور در صنعت فضایی به ویژه کشورهای همسایه مانند ترکیه و امارات شد. این درحالی است که ایران زودتر فعالیت فضایی خودرا زودتر آغاز نموده بود اما کشورهای دیگر در حوزه تثبیت و تجاری سازی این فناوری از ما جلو زدند.
وی اضافه کرد: دلیل این امر نیز این بود که این کشورها به اهمیت و ضرورت این فناوری پی بردند و در نتیجه سرمایه گذاری های کلانی در این عرصه انجام دادند. رقابت با کشور ما به کشورهای همسایه انگیزه داد و از طرف دیگر باید اشاره نمود این کشورها ارتباطات بین المللی گسترده خارج از شرایط تحریم را داشتند و توانستند در دستیابی به فناوری ها جهش کنند. باتوجه به این مطالب الان ما در مرحله تثبیت فناوری فضایی هستیم و این گلوگاه فناوری فضایی برای تجاری سازی صنعت است.
نقش تصاویر فضایی در رونق کشاورزی کشور
این کارشناس فضایی با اشاره به پرتاب ماهواره خیام اظهار داشت: یکی از خاصیت هایی که خیام داشت و ما را خیلی جلو انداخت این بود که ورود جمهوری اسلامی ایران را در زمینه تجاری سازی فناوری فضایی تثبیت کرد، یعنی یک گام فراتر از تثبیت فناوری. باتوجه به ارتباطات بین المللی و پرتاب ماهواره در خارج کشور، حالا دریچه ورود کشور به حوزه فناوری فضایی در مرحله سنجش از دور باز شده است. بطور دقیق تر در این مرحله می توان تصاویری با ارزش افزوده بالا تولید کرد که کاربری های مختلفی همچون در اکتشافات معادن و کشاورزی دارند.
وی در توضیح این مساله گفت: با دستیابی به یک تصویر فضایی سطح مزارع کشاورزی می توان بطور دقیق پیش بینی نمود کدام قسمت مزرعه نیاز به کود بیشتری دارد، میزان رطوبت چقدر است و در نهایت بحران تغذیه در کدام نقطه مزرعه است یا الگوی رشد آن مزرعه به چه صورت است.
به گفته ذوالفقاری بحران آینده، بحران غذا است و فناوری فضایی در کاهش اثرات این بحران مؤثر است.
وی با اشاره به ماهواره های سنجش از دور اظهار داشت: سنجش از دور خدمات بزرگی را می تواند در زمینه کشاروزی ارائه بدهد که ارزش افزوده و بازارسازی در ۴ میلیارد دلار، ۵ میلیارد دلار را دارد. این رقم بسیار بالاست و از این طریق شما می توانید در حقیقت دستاورد صنعت فضایی را به سر سفره مردم بیاورید.
وی اضافه کرد: این صنعت می تواند نقطه امیدی برای راندمان های تجاری تکنولوژی پایه محسوب شود و یک صنعت راهبردی است که هم از نظر تجاری و هم از نظر اقتصادی و هم از نظر اقتدار آفرینی برای هر کشوری اهمیت دارد.
این مدیر شرکت دانش بنیان اظهار داشت: بهترین کار الان این است که سازمان فضایی یا نهادهای فرهنگی صنعت فضایی و خدمات فضاپایه و توانمندی های فضایی را به عموم مردم به زبان ساده ارائه بکنند و با این ارائه زمینه سرمایه گذاری بخش خصوصی و جذب سرمایه دار در بخش خصوصی را فراهم آورند. چون این یک موضوع بسیار بکر از نظر سرمایه گذاری است و توجیه اقتصادی بسیار بالایی را دارد. در دنیا به ازای یک دلار سرمایه گذاری در صنعت فضایی می توان ۳۰ دلار سود دریافت کرد.
آب دزدی کشورهای همسایه
ذوالفقاری درباره ی اهمیت کاربردهای فناوری فضایی در ایران می گوید: ما حالا در نقطه حساسی قرار داریم. صنعت فضایی در کشف معادن مدیریت منابع آبی کشاورزی به کار می آید. اکنون کشورهای همسایه آب های ایران را سرقت می کنند. ما باید بتوانیم با ماهواره این موارد را سنجش و مدیریت نماییم. همین طور باید بتوانیم با طراحی پدافندی از چنین مطالبی جلوگیری نماییم. چنین روندی نیازمند دید از بالا و به وسیله ماهواره های سنجشی است.
کشورهای همسایه آب های ایران را سرقت می کنند. ما باید بتوانیم با ماهواره این موارد را سنجش و مدیریت نماییم. همین طور باید بتوانیم با طراحی پدافندی از چنین مطالبی جلوگیری نماییم. چنین روندی نیازمند دید از بالا و به وسیله ماهواره های سنجشی است وی گفت: کاربردهای این حوزه بسیار متفاوت می باشد. پیش بینی سیلاب ها، تفکیک اراضی و ساختمان ها و ساخت سازهای غیرمجاز، نظارت و سنجش ازراه دور همه از کاربردهای فناوری مذکور هستند.
ذوالفقاری با اشاره به بحران آبی آینده اظهار داشت: جنگ آینده جنگ آب است و تغییرات مهمی در منابع آبی اتفاق می افتد بدین جهت صنعت فضایی در بخش مدیریت منابع آبی می تواند نقشی کلیدی داشته باشد.
این فعال حوزه فناوری فضایی همین طور هشدار داد: تمام این موارد فرصت هایی برای ما هستند که ممکنست به تهدید هم تبدیل شوند. برای اینکه بمحض دستیابی به یک فناوری، ابرقدرت های جهان قوانینی درباره ی آن وضع می کنند مانند بحث زباله های فضایی و محدود کردن کردن کیهان. در نهایت با وضع قوانینی دستیابی کشورها به فناوری و تثبیت آن در مدار لئو را محدود می کنند و در نتیجه به ابزاری برای تحریم هر چه بیشتر کشور تبدیل می شوند.
وی تاکید کرد: این صنعت باید از چنبره دولت بیرون رود و این مستلزم خروج از بروکراسی های اداری است. صنعت فضایی در جهان زمانی جهش یافت که خصوصی شد. اسپیس ایکس و شرکت های دیگر و در روسیه و چین نیز به وجود آمدند. جهش اقتصادی صنعت فضایی زمانی اتفاق می افتد که بخش خصوصی در آن وارد شود.
وی با تاکید بر این که مردم باید به این نتیجه برسند که فناوری هایی مانند هسته ای و فضایی برای شأن خروجی دارد، اظهار داشت: یعنی اینطور نیست که ما به فناوری دست پیدا نماییم و آنرا در مرحله نمونه اولیه نگه داریم و دنبال تجاری سازی آن نرویم. این زمانی اتفاق می افتد که بخش خصوصی وارد شود. بخش خصوصی غیرقابل تحریم است.
به گزارش آتی جو به نقل از مهر، پرتاب ماهواره به فضا برای هر کشوری غرور ملی دارد اما فارغ از آن باید ابعاد کاربردی و تأثیرگذاری این پرتاب ها در زندگی روزمره مردم شفاف سازی شود تا دستاوردهای فضایی به منزله اقدامات ضروری برای کشور قلمداد شوند.
این در حالی است که طی سال های اخیر با تبلیغات انجام شده مقابل دستاوردهای فضایی ایران و پیوند زدن آنها با مشکلات اقتصادی کشور، وجهه کاربردی فناوری فضایی در اذهان برخی افراد، کوچک و کم اثر و به منزله اقدامی نمایشی، لوکس و غیر اثربخش برای کشور و مردم در نظر گرفته شده است، جمعیت عامه این دستاوردها و در کل دستیابی به فناوری فضایی را غیر مفید و ضروری می داند و در پاره ای موارد، سرمایه گذاری در این عرصه باوجود مشکلات اقتصادی کشور با انتقاداتی از طرف آنها مواجه می شود.
از همین رو پرداختن به نقش مستقیم فناوری فضایی در حل مشکلات روزمره کشور و حتی پر کردن سفره های مردم بیش از پیش ضرورت پیدا می کند. از طرف دیگر دولت و نهادهای ذیربط نیز باید از اقدامات نمایشی در این حوزه خودداری کرده و زمینه را برای سرمایه گذاری بخش خصوصی در این حوزه با تمرکز بر رفع مشکلات کشور و بهبود کیفیت زندگی مردم فراهم آورد.
منبع: آتی جو
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب